Μεταξύ ασφάλειας και αστυνόμευσης: ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο
Του Νίκου Χ. Κουτζαμπάση- Πολιτικός & Διοικητικός Επιστήμονας
Στις 16 του Νοέμβρη στην Τεχνόπολιν στο Γκάζι έλαβε χώρα μια εκδήλωση για το Πολυτεχνείο στην οποία κεντρικός ομιλητής ήταν ο Ιταλός φιλόσοφος Giorgio Agamben. Αρκετός κόσμος την παρακολούθησε και οι απόψεις του φιλόσοφου γέννησαν νέες σκέψεις στους παρευρισκόμενους.
Ημερομηνία ορόσημο στην ανάλυση του Agamben ήταν η 11/9/2001 όταν μετά την επίθεση στους δίδυμους πύργους της Νέας Υόρκης το κράτος βρήκε δικαιολογία για να εντείνει τον βαθμό ελέγχου του πάνω στους πολίτες. Ξεκίνησε από τις ΗΠΑ αλλά βαθμιαία επεκτάθηκε και στον υπόλοιπο κόσμο.
Η βάση στην ανάλυση του Ιταλού φιλοσόφου είναι η θεωρία της φυσιοκρατίας, σύμφωνα με την οποία η υπέρτατη δύναμη είναι η φύση από την οποία και εκπορεύονται οι ηθικές αξίες. Στην αρχαία Ελλάδα, τις αρχές της φυσιοκρατίας εξέφραζαν οι στωικοί φιλόσοφοι ενώ στη νεότερη εποχή ο Hegel. Τέλος, στον τομέα της οικονομίας κύριος εκφραστής ήταν ο Quesnay.
Στο σημερινό κράτος η έννοια της ασφάλειας εμφανίζεται ως αγαθό υπέρτερο, πολλές φορές, άλλων που μέχρι σήμερα ήταν πιο σημαντικά.Στο πλαίσιο αυτό, πολλά κράτη του δυτικού κόσμου ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν μεθόδους ασφαλείας που μέχρι εκείνη τη στιγμή εφαρμόζονταν μόνο σε σωφρονιστικά ιδρύματα. Κλασικό παράδειγμα η χρήση των καμερών ασφαλείας στους δρόμους των πόλεων να καταγράφουν τις ζωές μας.
Στις αρχές του 20ου αιώνα, οι αρχές των ΗΠΑ ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν τα δακτυλικά αποτυπώματα για την ταυτοποίηση των εγκληματιών. Φυσικά, είχαν και έχουν αρχεία δακτυλικών αποτυπωμάτων όλων των πολιτών. Σήμερα η μέθοδος αυτή θεωρείται ξεπερασμένη και μια νέα έχει πάρει τη θέση της: Μέσω του DNA μπορούν να γνωρίζουν πληροφορίες για όλους, πληροφορίες που τα δακτυλικά αποτυπώματα δεν παρείχαν. Με λίγα λόγια, οι Αρχές απέκτησαν πρόσβαση σε προσωπικές πληροφορίες για τον κάθε πολίτη που φτάνουν ακόμα και στην ίδια του την ύπαρξη.
Η επιστήμη της αστυνομίας (science de la police) βρίσκει σήμερα πεδίον δόξης λαμπρόν και σίγουρα λαμπρότερο απ’ ότι παλιότερα στην αστυνόμευση της κοινωνίας. Ακόμα και σε επίπεδο λέξεων, η χρήση της λέξης security ( αστυνόμευση) αντί της safety (ασφάλεια) καταδεικνύει με τον πιο εμφατικό τρόπο τον απώτερο σκοπό του κράτους: Τον συνολικό έλεγχο της κοινωνίας και όλων των πτυχών της.
«Και εμείς ως πολίτες τι κάνουμε;», θα ρωτήσει ένας οξυδερκής αναγνώστης. Εμείς, οι πολίτες, έχουμε συναινέσει στη θέσπιση ενός νέου, σιωπηρού κοινωνικού συμβολαίου. Δεχόμαστε στωικά τη νέα μορφή κράτους. Έχουμε εκχωρήσει σημαντικό μέρος της ιδιωτικότητάς μας με αντάλλαγμα την ασφάλειά μας. Σημεία των καιρών; Ίσως! Αλλά ακόμα και έτσι δεν μπορούμε να αντιληφθούμε τη λεπτή γραμμή μεταξύ κράτους ασφαλείας και αστυνομικού κράτους. Και αυτό φαίνεται από την υποταγή μας στην άσκηση βίας από τους μηχανισμούς καταναγκασμού που νομιμοποιούνται στην άσκηση βίας.
Στις μέρες μας, η κρατική βία έχει αυξηθεί διότι πλέον η αστυνομία έχει αλλάξει ρόλο: Δεν προσπαθεί πλέον να διατηρήσει την τάξη αλλά να διαχειριστεί την αταξία.
Κλείνοντας, καλούμαστε να απαντήσουμε σε ένα αδυσώπητο ερώτημα: Να συμβιβαστούμε με το νέο κοινωνικό συμβόλαιο ή να επιδιώξουμε και να απαιτήσουμε ένα νέο; Ο καθένας ας δώσει τη δική του απάντηση.