pspaalumni@yahoo.gr

Έρευνα – Οι στάσεις στις ποικίλες επαφές των αλλοδαπών και των ημεδαπών

Σύλλογος Αποφοίτων τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών

Έρευνα – Οι στάσεις στις ποικίλες επαφές των αλλοδαπών και των ημεδαπών

Σε μια κανονιστικά δομημένη κοινωνία μελετάται η λειτουργία κοινωνικών και ατομικών παραγόντων στα είδη της  σχολικής για τη δόμηση μιας ολοκληρωμένης εθνοπολιτισμικής ταυτότητας. Ο θεωρητικός έχει παλαιότερα αποδείξει ότι οι μαθητές εκδηλώνουν ψυχολογικά προβλήματα, χαμηλή αυτοεκτίμηση, αυξημένο επιπολιτισμικό άγχος ή συμπτώματα κατάθλιψης (Berry, 1997), Μέσα από την επιπολιτισμική επαφή των συμμετεχόντων αναλύθηκαν οι εθνοπολιτισμικές τους σχέσεις για την αποτελεσματικότητα και την κοινωνική τους υποστήριξη. Ορισμένοι ερευνητές ισχυρίζονται ότι διαβρώνεται η σύνθεση του κοινωνικού κεφαλαίου και  απειλείται η κοινωνική συνοχή της χώρας, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι η συνύπαρξη διαφορετικών πολιτισμών μέσα από την εναρμόνιση των σχέσεων προάγει την κοινωνική συνοχή και ενισχύει την πολυπολιτισμική νόρμα (Ward, Kim, Epstein & Park, 2020).

Γράφει ο Μαχπούπ Αναστάσης- Ιωσήφ*

Μέσα σε συνθήκες εθνικών κρίσεων, όπως επιδημίες, οικονομική δυσπραγία, πολιτική αστάθεια, κοινωνική αντιπαράθεση αυξήθηκαν οι περιορισμοί, τα αυστηρά μέτρα και οι διώξεις των αρχών, ενώ σπάνια οι κοινωνικές αξίες συνδέθηκαν με προθέσεις φιλοκοινωνικής συμπεριφοράς (Παπαστυλιανού, Γιοβαζολιάς & Τσίτσας, 2014) και με διαπραγματεύσεις συλλογισμού, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα στερεότυπα[1] και οι εθνοφυλετικές προκαταλήψεις (Papastylianou  & Lampridis, 2012· Παπαστυλιανού, ό.π) που προκύπτουν από αρνητικές στάσεις του πληθυσμού.

Στο δείγμα της έρευνας η σύγκριση έγινε μεταξύ 77 Ελλήνων γηγενών στη χώρα και 84 μεταναστών, εκ των οποίων οι  21 Πακιστανοί, οι 18 Κινέζοι, οι 15 Αιγύπτιοι. Οι μετανάστες[2] μέσα από την ποικιλία των στάσεων επιπολιτισμού με τους γηγενείς προσπάθησαν να ενταχθούν ακολουθώντας μια συγκεκριμένη τις περισσότερες φορές επαγγελματική πορεία μέσα στη χώρα υποδοχής τους. Αντίθετα, σε πολιτικό επίπεδο αντιμετωπίζουν ακόμη ρήγματα σχετικά με την προάσπιση των δικαιωμάτων τους. Πράγματι, η Ελλάδα αντιμετωπίζει τους μετανάστες τις περισσότερες φορές ως άτομα με αυστηρές υποχρεώσεις, χωρίς να τους αναγνωρίζονται τα είδη των δικαιωμάτων (Γκορρέα, 2016). Το τελευταίο έχει ως πρακτικό αντίκρισμα την αδυναμία αντίληψης της κοινωνικής απειλής, αλλά την επιδίωξη ατομικών δικαιωμάτων και συλλογικών αξιώσεων, όπως η κοινωνική δικαιοσύνη και η συλλογική αυτοεκτίμηση με πολλούς τρόπους.

Οι συλλογικές αξιώσεις των μεταναστών από χώρες, όπως την Κίνα, το Πακιστάν, την Αίγυπτο δεν αντιστοιχούν απόλυτα με τον βαθμό της διαπροσωπικής αποδοχής τους από το ευρύτερο σύνολο της χώρας υποδοχής τους, με αποτέλεσμα οι αξιώσεις αυτές συχνά να εκλαμβάνονται ως απειλητικές για το σύνολο από τα έθνη-κράτη (Kymlicka, 2012: 239-241). Στις σημερινές συνθήκες θεωρείται απίθανο εν μέσω μιας λαϊκίστικης αντίδρασης να υιοθετηθεί μια προοδευτική διακήρυξη των δικαιωμάτων υπέρ των μεταναστών (Kymlicka, 2012: 299).

Μέσα από την ψυχολογική ευεξία και την κοινωνική υποστήριξη αυξάνονται οι επιπολιτισμικές επαφές μεταξύ γηγενών και μεταναστών και επέρχονται μεταβολές στην κοινωνική τους ευημερία αποκτώντας διαφορετικές στάσεις (Ward, Watters, Stuart & Karl, 2020). Παρά το όφελος της ανταλλαγής με τη διαπολιτισμικότητα, ηγεμονικοί πολιτισμοί μπορούν να προωθηθούν ευκολότερα στη διεθνή κοινότητα σε σχέση με τοπικούς, (Parthenis & Michalis, 2018) λόγω μεγαλύτερης κοινωνικής εμβέλειας. Το τελευταίο έχει ως αποτέλεσμα οι πολυπολιτισμικές πρακτικές της Ελλάδας να εξαντλούνται κυρίως για συγκεκριμένες πολιτισμικές ομάδες, όπως είναι η περίπτωση των Ρομά ή/και μειονοτικές[3] ομάδες της Βόρειας Ελλάδας, όπως είναι η περίπτωση των Πομάκων της Ξάνθης.

Σύμφωνα με τη μεθοδολογία της διαπολιτισμικής έρευνας που ακολουθήθηκε, τα αποτελέσματα έδειξαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στις στάσεις επιπολιτισμού με επίδραση στο φύλο, στην ηλικία και στην εθνικότητα των μελών. Η πολυπολιτισμική ιδεολογία, η επικοινωνία με την ποικιλομορφία, η επίδοση μαζί με τη γλωσσική επάρκεια των μελών αφορούν 3 (τρεις) παράγοντες, που διαμορφώθηκαν μέσα από τις επαφές των μεταναστών με γηγενείς στο ΣΔΕ[4] Αχαρνών και στο ΑΣΜΠ[5]. Ο πρώτος παράγοντας αφορά τις  σταθερές σχέσεις και περιγράφουν επαφές μέτριας εγγύτητας με διάρκεια και χρονική συνέχεια. Ο δεύτερος παράγοντας αφορά σχέσεις εμπιστοσύνης και περιλαμβάνει λήμματα που περιγράφουν υψηλή εγγύτητα με έμφαση σε αισθήματα ασφάλειας κατά την επαφή γηγενή με μετανάστη. Ο τρίτος παράγοντας, όπως προκύπτει από τον συνδυασμό της σχολικής επίδοσης και της επάρκειας σε γραφή και σε ανάγνωση στην ελληνική ως ξένη γλώσσα, ομαδοποιεί προσωρινές σχέσεις περιορισμένης εγγύτητας ανάμεσα στις ομάδες.

Τα αποτελέσματα έδειξαν θετικές στάσεις επιπολιτισμού με υψηλά ποσοστά συλλογικής αυτοεκτίμησης με τη βοήθεια συγκεκριμένων ψυχομετρικών εργαλείων με αυστηρή επιστημονική ορολογία. Συγκεκριμένα, τα πορίσματα της έρευνας προέκυψαν από την κλίμακα κανονιστικής πολυπολιτισμικότητας, την κλίμακα της συλλογικής αυτοεκτίμησης και την κλίμακα της κοινωνικοπολιτισμικής προσαρμογής. Η κλίμακα της κοινωνικοπολιτισμικής προσαρμογής βασίζεται στους  Furnham and Bochner’s (1982) [Προσαρμογή Παπαστυλιανού & Τσινού, – υπό δημοσίευση-] και αποτελείται από 19 προτάσεις, οι οποίες είναι βαθμονομημένες σε 5-βάθμια κλίμακα Likert (1=καθόλου ικανός, 2 =λίγο ικανός, 3 =μέτρια ικανός, 4 =πολύ ικανός, 5 =εξαιρετικά ικανός). Η εγκυρότητα και η αξιοπιστία της κλίμακας για τη στρατηγική της εναρμόνισης ήταν a=0.72, για την αφομοίωση: a=0.63, για το διαχωρισμό: a=0.60 και για την περιθωριοποίηση: a=0.38.

Οι διαφορές των ομάδων στην ποσοτική έρευνα με τη βοήθεια των στατιστικών αναλύσεων του SPSS (George & Malery, 2010) ανέδειξαν άμεση επίδραση της εμπιστοσύνης και της ασφάλειας να διαγράφεται σε βαθμό c`: 0,05, p<0,05 και με έμμεση ab: 0,08, 95%  CI [0,029, 0,138]. Οι συγκεκριμένες τιμές αρνητικών στάσεων ήταν ιδιαίτερα χαμηλές σε ποσοστά επιπολιτισμικού άγχους και δυσφορίας. Ιδιαίτερα, για την ομάδα των Κινέζων ενδιαφέρον προκάλεσαν τα αυξημένα τα ποσοστά της δυσκολίας συγκέντρωσης (76,6%), κατά τη διάρκεια του σχολικού προγράμματος, ενώ  χαμηλά παρέμειναν τα ποσοστά της επιπολιτισμικής δυσφορίας (30,4%).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

  • Berry, J. W. (1997). Immigration, acculturation and adaptation. Applied Psychology: An International Review, 46, 5-34.
  • George, D., & Mallery, P. (2010). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference. 18.0 update (4th ed.). Pearson
  • https://doi.org/10.1016/0010-440X(94)90281-X
  • Γκορρέα Α.(2016), Επιπολιτισμός και σχολείο στους μετανάστες μιάμιση γενιάς: Μια συμβολή της ανάλυσης λόγου στην θεωρία περί επιπολιτισμού, στο ΠΜΣ, Καινοτόμες παιδαγωγικές προσεγγίσεις σε πολυπολιτισμικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης  στην προσχολική ηλικία, Δ.Π.Θ: Αλεξανδρούπολη.
  • Kymlicka, W. (2010). The rise and fall of multiculturalism? New debates on inclusion and accommodation in diverse societies. International Social Science Journal, 61, 97-112.
  • doi:10.1111/j.1468-2451.2010.01750.x
  • Kymlicka, W. (2012). Πολυπολιτισμικές οδύσσειες. Αθήνα: Σιδέρης
  • Παναγιωτίδης Ν.(1995), Μουσουλμανική μειονότητα και εθνική συνείδηση, Διδακτορική Διατριβή, Αλεξανδρούπολη: Τοπική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Νομού Έβρου
  • Παπαστυλιανού Α., Γιοβαζολιάς Α. & Τσίτσας Γ. (2014). H αλληλεπίδραση ατομικών και σχολικών παραγόντων σε σχολικό πολυπολιτισμικό περιβάλλον: προεκτάσεις σε θέματα συμβουλευτικής. Στο Μ. Μαλικιώση & Α. Γιοβαζολιάς (Επιμ.). Συμβουλευτική Ψυχολογία: Εφαρμογές και προκλήσεις. Αθήνα: Εκδόσεις Πεδίο
  • Papastylianou, D., & Lampridis, E. (2012). Social values of Greek university students: An investigation in terms of individualism and collectivism. Ανακοίνωση στο 13th Biennial Conference of the European Association for Research on Adolescence,Σπέτσες.
  • Parthenis, C. & Michalis, A.(2018). Interculturalism in the 21st Century: prospects and challenges, Resources for Intercultural Teaching and Learning: The Case of Language –teaching Material and Learning Support Material in the Framework of the Program for the Education of Returning Ethnic Greek and Foreign Immigrant  Children in Greece. HM Studies and Publishing.
  • Παρθένης Χ. & Φραγκούλης Γ. (2015). Η διαπολιτισμική εκπαίδευση απέναντι σε νέες προκλήσεις, Ρομά μια θεωρητική και εμπειρική προσέγγιση, εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα
  • Ward, C., Kim, I., Karl, J. A., Epstein, S., & Park, H.-J. (2020). How normative multiculturalism relates to immigrant well-being. Cultural Diversity and Ethnic Minority Psychology, 26(4), pp.581–591.
  • https://doi.org/10.1037/cdp0000317
  • Ward, C., Watters, S. M., Stuart, J., & Karl, J. A. (2020). Normative multiculturalism in socio-political context. In S. Safdar, C. Kwantes, & W. Friedlmeier (Eds.), Wiser world with multiculturalism: Proceedings from the 24th Congress of the International Association for Cross-Cultural Psychology.
  • https://scholarworks.gvsu.edu/iaccp _papers/281

Παραπομπές

[1]Στο βρετανικό πλαίσιο οι στερεοτυπικές αντιλήψεις για τους Ρομά αποτελούν σχεδόν μοναδικό φαινόμενο ως προς τη σταθερότητα και την αντοχή τους στον χρόνο (βλ. στο Παρθένης Χ. & Φραγκούλης Γ. Η διαπολιτισμική εκπαίδευση απέναντι σε νέες προκλήσεις, Ρομά μια θεωρητική και εμπειρική προσέγγιση, εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα, 2015).

[2]Όπως ορίζεται από τον Διεθνή Οργανισμό, η μετανάστευση είναι μια δυναμική διαδικασία μετακίνησης, που έξω από ένα κράτος περιγράφεται από τη μετατόπιση των διεθνών συνόρων ή μπορεί να επισυμβεί είτε διαπερνώντας διεθνή σύνορα είτε μέσα στην επικράτειά του, με παλιννοστούντες, εκτοπισμένα άτομα (displaced persons), ξεριζωμένα άτομα (uprooted persons) και οικονομικούς μετανάστες (economic migrants) (International Migration Organization, 2005 στο Γκορρέα, Επιπολιτισμός και σχολείο στους μετανάστες μιάμιση γενιάς: Μια συμβολή της ανάλυσης λόγου στην θεωρία περί επιπολιτισμού, στο ΠΜΣ, Καινοτόμες παιδαγωγικές προσεγγίσεις σε πολυπολιτισμικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης  στην προσχολική ηλικία, Δ.Π.Θ: Αλεξανδρούπολη, 2016).

[3]Ο όρος “μειονότητα” αποτελεί έννοια του Διεθνούς Δικαίου με την οποία προσδιορίζονται πληθυσμιακά τμήματα μιας χώρας που διαφέρουν από την πλειοψηφία των υπηκόων είτε ως προς τη γλώσσα, είτε ως προς τη θρησκεία, τη φυλετική καταγωγή ή την εθνική συνείδηση (Βλ. στο Παναγιωτίδης Ν., Μουσουλμανική μειονότητα και εθνική συνείδηση, Διδακτορική Διατριβή, Αλεξανδρούπολη: Τοπική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Νομού Έβρου, 1995).

[4] Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας

[5] Ανοιχτό Σχολείο Μεταναστών Πειραιά

 

*Μαχπούπ Αναστάσης- Ιωσήφ – Φιλοσοφική Σχολή Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών – Διαπολιτισμική Αγωγή και Ψυχολογία