Η πορεία της γυναίκας στην ελληνική πολιτική του 20ου και 21ου αιώνα

Κατά τη διάρκεια της ζωής του, το εκάστοτε άτομο, έρχεται σε επαφή με την πολιτική τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο. Στο συγκεκριμένο άρθρο λοιπόν, εστιάζουμε στο ρόλος που διαδραμάτισε η γυναικεία παρουσία στην πολιτική της Ελλάδας, κυρίως από το 1900 και μετά.

Γράφει η Κατερίνα Ρουσοπούλου*

Η θέση της γυναίκας, σε κάθε κοινωνία διαπιστώνεται από τη θέση της στο δίκαιο, τη συµµετοχή που έχει  στην πολιτική, τη συµµετοχή της στην παραγωγή και το ρόλο που διαδραματίζει στην οικογένεια. Το έτος 1952,  λαμβάνει χώρα ένα μέγιστης σημασίας γεγονός για την ελληνική κοινωνία, κατοχυρώνεται το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι για τις γυναίκες. Οι Ελληνίδες εισέρχονται, με καθυστέρηση συγκριτικά με τον ανδρικό πληθυσμό ή τις γυναίκες  άλλων χωρών , στην πολιτική ζωή. Βέβαια, ένα αξιοσημείωτο μειονέκτημα είναι ότι η απονομή των δικαιωμάτων, το δικαίωμα της  καθολικής ψήφου δεν αποτυπώθηκε στο Σύνταγμα του 1952 αλλά στο σύνταγμα του 1975, κίνηση η οποία δεν ενθάρρυνε στο έπακρον την γυναικεία πλευρά για πολιτική συμμετοχή.

Έπειτα από προσπάθειες πολιτικών προσώπων, όπως η πρόταση του τότε Πρωθυπουργού Δημήτριου Γούναρη το 1921 για την γυναικεία ψήφο, επιτεύχθηκε ο στόχος για την πολιτική συμμετοχή των γυναικών. Έτσι, επισήμως το έτος 1934 διεξάγονται οι πρώτες δημοτικές εκλογές, στις οποίες ο γυναικείος πληθυσμός συμμετείχε με μειωμένο ποσοστό.  Συγκεκριμένα , μόνο 240 γυναίκες κατόρθωσαν να « αγγίξουν » τις κάλπες, αριθμός που δεν ήταν ιδιαίτερα ελπιδοφόρος. Ως αίτιο αυτής της αποτυχίας, θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι ήταν ο αναλφαβητισμός της εποχής, η επικρατούσα κοινωνική αντίληψη και η αντιμετώπιση των γυναικών καθώς και η απουσία γυναικείων ονομάτων από τους εκλογικούς καταλόγους.

Παρόλα αυτά, οι ενέργειες των γυναικών για ένα καλύτερο πολιτικό μέλλον δεν σταμάτησαν. Φτάνουμε πλέον στον Απρίλιο του 1944, στις ανεπίσημες εκλογές που οι γυναίκες όχι μόνο ψήφισαν αλλά κατάφεραν να εκλέξουν και τις πρώτες γυναίκες στην Βουλή. Αναλαμβάνουν πολιτικές ευθύνες:  Οι Μαρία Σβώλου, Καίτη Νισυρίου-Ζεύγου, Χρύσα Χατζηβασιλείου, Μάχη Μαυροειδή και Φωτεινή Φιλιππίδη. Ένα γεγονός πρωτόγνωρο για την ελληνική κοινωνία, ένα γεγονός που σηματοδότησε την αλλαγή και την πρόοδο. Επιπλέον, το 1953, λίγο μετά από την επίσημη κατοχύρωση του δικαιώματος της γυναικείας ψήφου, σε επαναληπτικές εκλογές η Ελένη Σκούρα επικρατεί και κατακτά την πρώτη  βουλευτική θέση με τις ψήφους να φτάνουν τους πενήντα χιλιάδες σταυρούς.

Επιπλέον, θα ήταν χρήσιμο να προστεθεί στην πολιτική εξέλιξη και η επιτυχία της Λίνα Τσαλδάρη. Έγινε η πρώτη Ελληνίδα υπουργός, συγκεκριμένα στο Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας, το έτος 1956. Πέραν της υπουργικής θέσης της, αγωνίστηκε για να οικειοποιήσει τον ελληνικό πληθυσμό με την τότε πρωτόγνωρη ιδέα για τη γυναικεία  πολιτική συμμετοχή, προσπάθησε να επηρεάσει τις υπόλοιπες Ελληνίδες για ενεργότερη ανάμειξη στα κοινωνικό-πολιτικά δρώμενα της εποχής. Επιπρόσθετα, είναι ωφέλιμο να σημειωθεί ότι την ίδια χρονιά εκλέγεται η πρώτη Ελληνίδα δήμαρχος στο δήμο Κέρκυρας, η Μαρία Δεσύλλα. Μία δυναμική προσωπικότητα της πολιτικής, σαφώς επηρεασμένη από την Λίνα Τσαλδάρη, την οποία και θαύμαζε.

Προχωρώντας στις δεκαετίες αντιλαμβάνεται κανείς πως το γυναικείο τμήμα του πληθυσμού δραστηριοποιείται εντονότερα στην πολιτική σκηνή. Αυτό αποδεικνύεται από την στάση των γυναικών, οι οποίες με τα χρόνια ψηφίζουν όλο και περισσότερες, αλλά κυρίως αποδεικνύεται από τη συνεισφορά τους στα πολιτικά. Αναφερόμαστε, εννοείται σε γυναίκες αγωνίστριες, όπως η Μελίνα Μερκούρη. Η Μερκούρη συμβάλλει με το δικό της ξεχωριστό, καθώς μετά την πτώση της χούντας το 1974 επιστρέφει από την Γαλλία, εκλέγεται βουλευτής σε αρχικό στάδιο και έπειτα χρίζεται υπουργός Πολιτισμού, απολαμβάνοντας το ρεκόρ με τη μεγαλύτερη υπουργική θητεία. Έτσι, εμψυχώνει τις Ελληνίδες και ενώ ταυτόχρονα τις καθησυχάσει διότι από τη στιγμή που μπόρεσε αυτή να ανέβει τόσο ψηλά και με μεγάλη διάρκεια στην πολιτική της χώρας, μπορούσε και όποια άλλη γυναίκα είχε την επιθυμία.

Στο ίδιο μονοπάτι με την Μελίνα, οδεύουν μερικές ακόμη ηγέτιδες προσωπικότητες της χώρας. Λίγα χρόνια μετά, τη δεκαετία του ’90, έχουμε την πρώτη Ελληνίδα γυναίκα που αναλαμβάνει το αξίωμα της γενικής γραμματέας στην κεντρική επιτροπή του Κ.Κ.Ε., ένα αξίωμα που πυροδοτεί περισσότερο τη συνεισφορά του γυναικείου πληθυσμού όχι μόνο στα πολιτικά αλλά γενικώς στα κοινά ζητήματα της χώρας. Επιπλέον, αρκετά  αργοπορημένη η Ελλάδα σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, τον Αύγουστο του 2015 ανακηρύσσεται  η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός, η Βασιλική Θάνου. Ακόμη, εν έτη 2020 εκλέγεται μετά από επίμονες προσπάθειες, η πρώτη Ελληνίδα Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Το ανώτατο αξίωμα της χώρας, απολαμβάνεται από την Αικατερίνη Σακελλαροπούλου. Η κατάκτηση αυτής της θέσης προσφέρει ικανοποίηση για όλες τις χρόνιες προσπάθειες γυναικών και ανδρών του ελληνικού πληθυσμού για ισότιμη συμμετοχή στην πολιτική σκηνή. Δικαίωσε τις γυναίκες που πάλεψαν και αγωνίστηκαν, γυναίκες που θυσίασαν τον εαυτό τους, άτομα που προσπαθούσαν διαρκώς να φτάσουν από την κάλπη στην κυβέρνηση για να  εκπροσωπήσουν όλη την κοινωνία, δίχως  εξαιρέσεις .

Συνοψίζοντας,  ο επιμένων νικά. Αγώνες, προσπάθειες, κόποι τόσων δεκαετιών ανταμείβονται και παρέχουν και στα δύο φύλλα τα δικαιώματα που τους αναλογούν. Η ανθρωπότητα, δεν έπαψε ποτέ της να μάχεται για να κατακτήσει αυτά που σήμερα έχουμε αποδεχτεί πλήρως, έχουμε συνηθίσει και θεωρούμε δεδομένα. Η Ελλάδα λοιπόν, παρά την έντονη πολιτική ζωή που είχε σε όλη τη διάρκεια του  19^ου και 20^ου αιώνα, κατόρθωσε να εγκαθιδρύσει την ειρήνη, την ισοτιμία και προπάντων την ισονομία. Έτσι, η Ελληνίδα γυναίκα ξεκινώντας από το μηδέν πέτυχε να αγγίξει την κορυφή και να παραμείνει εκεί, ενώ ταυτόχρονα απέκτησε καθοριστικής σημασίας ρόλο στα πολιτικά της χώρας, με τη γνώμη και την ψήφο της να ασκούν επιρροή στα κοινά του κράτους.

Κατερίνα Ρουσοπούλου – Φοιτήτρια Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

• Ενδεικτική βιβλιογραφία :                                                                                          http://repository.edulll.gr/edulll/retrieve/5429/1465_02_Gunaikes_stin_Elliniki_Vouli.pdf
• https://eleftherostypos.gr/istories/70512-i-gynaikeia-psifos-kai-i-proti-ellinida-politikos
• ‘‘Τα πολιτικά δικαιώματα των Ελληνίδων 1864-1952’’ Εκδόσεις Σάκκουλας Π.Ν
• https://www.sansimera.gr/articles/8