Οι γυναίκες στην Τουρκία θα κερδίσουν αυτόν τον πόλεμο;

Η θέση της γυναίκας στο σύγχρονο κόσμο είναι ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα τόσο για τις χώρες της Δύσης όσο και για τις χώρες της Ανατολής και δε σε εκείνες που ασπάζονται τον μουσουλμανισμό.

Γράφει η Ξένια Γεωργιλά

Η Τουρκία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, καθώς η έμφυλη βία αποτελούσε ανέκαθεν ένα βαθιά ριζωμένο πρόβλημα. Παρά τις προσπάθειες εκσυγχρονισμού της χώρας διατηρούνται σε μεγάλο βαθμό τα θεμέλια των παρωχημένων πατριαρχικών κοινωνιών. Τα δικαιώματα των γυναικών βρίσκονται στο ναδίρ και αυτό επιβεβαιώνεται και από την απόφαση του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να αποσυρθεί η Τουρκική Δημοκρατία από την «Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας», η οποία είναι γνωστή και ως «Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης».
Αδιαμφισβήτητα, στη γείτονα χώρα το γυναικείο φύλο δεν αντιμετωπίζεται ισάξια με το ανδρικό και δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που κακοποιούνται σωματικά, λεκτικά, ψυχολογικά ακόμα και από τους ίδιους τους συζύγους τους. Στην Τουρκία η βία κατά των γυναικών είναι ένας αποδεκτός τρόπος μέσω του οποίου οι άντρες ελέγχουν τις γυναίκες. Ουσιαστικά, δεν απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα με τους άντρες στον τομέα της πολιτικής, της κοινωνίας αλλά και της ίδιας της οικογένειας. Το κυβερνών κόμμα προωθεί ένα μοντέλο γυναίκας, “την ιδανική γυναίκα”, η οποία είναι υποχρεωμένη να ενεργεί και να σκέφτεται σύμφωνα με συγκεκριμένους κανόνες. Αυτή η γυναίκα δεν μπορεί να εκφραστεί ελεύθερα και σαφέστατα χάνει το προσωπικό της δικαίωμα για ζωή. Θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί πως η μειονεκτική θέση της γυναίκας στην Τουρκία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον ισλαμισμό, ο οποίος δεν αποτελεί απλώς μια θρησκεία αλλά ένα σύστημα οργάνωσης κοινωνικής, πολιτικής και ιδιωτικής ζωής κάθε πιστού, παραμερίζοντας αρκετά τη γυναίκα σαν οντότητα. Θεωρητικά, η νομοθεσία της Τουρκίας φαίνεται να αποδοκιμάζει την καταστρατήγηση των δικαιωμάτων των γυναικών και να επιδιώκει να τις προστατέψει από τη βία από οπουδήποτε και αν προέρχεται. Στην πράξη, όμως, κάτι τέτοιο δεν υφίσταται και για την υλοποίηση του απαιτείται εξ ολοκλήρου αλλαγή νοοτροπίας .
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται προσπάθειες από την πλευρά της Τουρκίας που οδεύουν προς τα δυτικά πρότυπα σχετικά με τον εκσυγχρονισμό, την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ειδικότερα την προστασία και χειραφέτηση των γυναικών· Μία από αυτές τις μεταρρυθμίσεις αποτελεί και η «Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης», την οποία η Τουρκία υπέγραψε πρώτη το 2011. Η ανωτέρω σύμβαση είναι το πρώτο διεθνώς νομικά δεσμευτικό κείμενο, με έμφυλο χαρακτήρα που έχει ως στόχο την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας. Ο χαρακτήρας αυτός απορρέει από το γεγονός ότι αντιμετωπίζει τη βία ως φαινόμενο που ταλανίζει τις γυναίκες, λόγω του φύλου τους που φαντάζει υποδεέστερο για μερικούς. Οι χώρες που υπογράφουν την Συνθήκη είναι υποχρεωμένες να βαδίζουν σύμφωνα με τα τέσσερα “p”: 1) prevention (πρόληψη όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας), 2) protection (προστασία των επιζώντων), 3) prosecution (ποινική δίωξη των δραστών) και 4) policies (υιοθέτηση ολοκληρωμένων πολιτικών).
Η «Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης» φαίνεται να μην καλύπτει την Τουρκία, η οποία τα ξημερώματα της 20ης Μαρτίου 2021 αποσύρθηκε. Η απόφαση πάρθηκε από τον Τούρκο Πρόεδρο με μια δημοσίευσή του στο Φύλλο της Κυβερνήσεως. Αφορμή για την αποχώρησή αποτέλεσε η σταδιακή ομαλοποίηση της ομοφυλοφιλίας και η προάσπιση των δικαιωμάτων της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας.Η μεταρρύθμιση φαίνεται να μην συμβαδίζει με την ιδεολογία και τις «παραδοσιακές αξίες» της Τουρκίας σύμφωνα με το κυβερνών κόμμα, τα ισλαμικά κόμματα ευτυχίας (felicity party) και τα εξτρεμιστικά θρησκευτικά δίκτυα. Παράλληλα, οι ίδιοι διατείνονται πως η εγχώρια νομοθεσία καλύπτει επαρκώς την προστασία των γυναικών από κάθε μορφή βίας καθώς και την προάσπιση των δικαιωμάτων τους. Όπως ανέφερε και το Υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας: «Η χώρα μας θα συνεχίσει να λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα μαζί με τους σχετικούς θεσμούς και οργανισμούς της, προκειμένου να ενισχύσει τα δικαιώματα των γυναικών και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών πιο αποτελεσματικά». Ο Πρόεδρος Ερντογάν επεσήμανε ότι «η αρχή της μηδενικής ανοχής θα παραμείνει στην κορυφή της ατζέντας της κυβέρνησης».
Ισχύει, όμως στην πραγματικότητα ότι υπερασπίζονται τις γυναίκες;
Η απάντηση μάλλον είναι αρνητική αν σκεφτεί κανείς πως το 2019 σημειώθηκαν 336 δολοφονίες γυναικών προερχόμενες από ενδοοικογενειακή βία.
Επιπροσθέτως, η αποχώρηση της Τουρκίας από την «Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης» δεν παραβιάζει μόνο τα δικαιώματα των γυναικών, αλλά και το κράτος δικαίου και τις θεμελιώδεις αρχές της δημοκρατίας. Η απόσυρση από μια σύμβαση προϋποθέτει την κοινωνική συναίνεση και ένα κοινοβουλευτικό ψήφισμα και όχι την αυτόβουλη απόφαση του Προέδρου, όπως και συνέβη. Αξίζει να σημειωθεί πως σε μια έρευνα που διεξήχθη τον Ιούλιο του 2020 του Metropoll Strategic and Social Research Center, «Turkey’sPulse», το 64% των ερωτηθέντων δεν ενστερνίζονται την απόφαση του Ερντογάν για απόσυρση από τη Σύμβαση, το 19% δεν εκφέρουν γνώμη και μόλις το 17% διατυπώνουν σαφή υποστήριξη. Ως απόρροια, ξέσπασε «πόλεμος» ανάμεσα στην κυβέρνηση και την αντιπολίτευση και ειδικότερα με την ηγέτιδα του “Καλού Κόμματος” Μεράλ Ακσενέρ που ξεσπά εναντίον του Προέδρου Ερντογάν και του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, υπερασπίζοντας ακράδαντα τα δικαιώματα όλων των μουσουλμάνων γυναικών της Τουρκίας. Παράλληλα, χιλιάδες γυναίκες ξεχύθηκαν στους δρόμους φωνάζοντας συνθήματα «Ακύρωσε την απόφαση σου, εφάρμοσε την συνθήκη!», «Οι γυναίκες θα κερδίσουν αυτόν τον πόλεμο», «Βαρέθηκα αυτό το πατριαρχικό κράτος. Βαρέθηκα να μην αισθάνομαι ασφαλής. Φτάνει πια» ύστερα από την αδικία, την “κακοποίηση” και την περιφρόνηση από το κράτος τους.
Συμπερασματικά, γίνεται αντιληπτό πως τα δικαιώματα των γυναικών στην Τουρκία είναι αμφισβητούμενα. Αφενός υφίστασαι εθνική νομοθεσία για την προστασία και την προώθηση των δικαιωμάτων τους, αφετέρου όμως η κυβέρνηση αποφάσισε άνευ λόγου την απόσυρση από τη διεθνή σύμβαση που καταπολεμά τη βία κατά των γυναικών και στοχοποιεί τους δράστες. Σε μια περίοδο ειδικά, όπως αυτή που ζούμε εν μέσω πανδημίας, που έχουν αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, παρουσιάζεται επιτακτική η παρουσία ισχυρής νομοθεσίας τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε παγκόσμιο. Η βία είναι ένα φαινόμενο που επιβάλλεται να εξαλειφθεί, καθώς περιορίζει το δικαίωμα για ελευθερία στη ζωή.

Βιβλιογραφία

1. Ανδρέας Ρομπόπουλος (20.03.2021) όχι της Τουρκίας στην προστασία των γυναικών https://www.dw.com
2. Φένιξ Χάνζο (12.03.2021) “Δεν φοβόμαστε” λένε οι γυναίκες με επιμέλεια Δήμητρα Κυρανούδη https://www.capital.gr/diethni/3531680/-den-fobomaste-lene-oi-gunaikes-stin-tourkia
3. https://www.europarl.europa.eu/news/el/press-room/20191121IPR67113/sumvasi-konstantinoupolis-ola-ta-krati-meli-na-tin-epikurosoun-amesa
4. https://esikplatform.net/the-convention-remains-in-force/

* Η Ξένια Γεωργιλά είναι απόφοιτος του τμήματος ΠΕΔΔ