Πανδημία και ατομικά δικαιώματα

Αισίως( ; ) έκλεισε ένας χρόνο στην νέα πραγματικότητα, την πανδημία. Ένας απρόσκλητος επισκέπτης που εισέβαλε με το έτσι θέλω στην ζωή όλων και άρχισε να την καθορίζει με τον ίδιο τρόπο.

Γράφει η Μαρία Τσάπο

Το τελευταίο χρόνο οι λέξεις καραντίνα, μάσκα, αντισηπτικό, νέα μέτρα μπήκαν για τα καλά στον καθημερινό λόγο. Οι περιορισμοί πολλοί και σε πολλούς τομείς.

Περιορισμοί οι οποίοι αφορούν και αγγίζουν τα βασικότερα και σημαντικότερα δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη ειδικότερα, τα θεμελιώδη ατομικά δικαιώματα. Πολλά από τα έκτακτα μέτρα που επιβλήθηκαν τον τελευταίο χρόνο στη χώρα στα πλαίσια της προστασίας των πολιτών και του Εθνικού Συστήματος Υγείας δυσανασχέτησαν του πολίτες και πολλές φορές επικράτησε στο δημόσιο διάλογο η σκέψη και η πεποίθηση ότι πολλά από τα μέτρα που πάρθηκαν ήταν αντισυνταγματικά.

Τα ατομικά δικαιώματα είναι θεμελιώδη, συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα. Σταθμός στην δημιουργία των δικαιωμάτων αυτών, ήταν η Γαλλική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη του 1789 με την διεκδίκηση της θρησκευτικής ελευθερίας και του δικαιώματος της ιδιοκτησίας.

Αργότερα, το 1919 το Σύνταγμα της Βαϊμάρης συνέβαλε στην κατοχύρωση των κοινωνικών δικαιωμάτων. Ακόμη, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο τα δικαιώματα πήραν έναν πιο ανθρωπιστικό χαρακτήρα.

Φορείς των δικαιωμάτων είναι ως επί το πλείστων όλα τα φυσικά πρόσωπα που διαμένουν στην Ελλάδα και σε ορισμένα άρθρα οι φορείς γίνονται πιο συγκεκριμένοι. Αποδέκτες είναι τόσο η κρατική εξουσία όσο και οι ιδιώτες (Βλαχόπουλος, 2017). {1}

Ένα από τα μέτρα που αμφισβητήθηκε και προκάλεσε δυσαρέσκεια είναι η απαγόρευση κυκλοφορίας και μετακίνησης. Από Συνταγματική σκοπιά, σύμφωνα με το άρθρο 5 παρ. 4 «απαγορεύονται ατομικά διοικητικά μέτρα που περιορίζουν σε οποιονδήποτε Έλληνα την ελεύθερη κίνηση ή εγκατάσταση στη χώρα καθώς και την ελεύθερη έξοδο είσοδο σ’ αυτήν» .

{2} Με μια πρώτη ανάγνωση φαίνεται ότι η απαγόρευση κυκλοφορίας είναι αντισυνταγματική. Ωστόσο, παρακάτω στην ερμηνευτική δήλωση της παραγράφου γίνεται ξεκάθαρο ότι στην απαγόρευση της παραγράφου 4 του άρθρο 5 δεν περιλαμβάνονται μέτρα που επιβάλλονται για την προστασία της δημόσιας υγείας ή της υγείας ασθενών, όπως στην περίπτωση της πανδημίας.

Ένα ακόμη μέτρο, που προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις ήταν η απαγόρευση των συναθροίσεων για μια εβδομάδα (26/01/2021-01/02/2021). {3} Πράγματι, το μέτρο αυτό είναι αντισυνταγματικό καθώς στο άρθρο 11 του Συντάγματος αναφέρεται ότι όλοι οι Έλληνες πολίτες έχουν δικαίωμα να συνέρχονται ησύχως και χωρίς όπλα.

Οι συναθροίσεις αυτές μπορούν να απαγορευτούν μόνο εάν εξαιτίας τους προκαλείται σοβαρός κίνδυνος για την δημόσια ασφάλεια. Σε κανένα σημείο του άρθρου δεν αναφέρεται ο παράγοντας της δημόσιας υγείας έτσι ώστε να δικαιολογείται το μέτρο αυτό.

Επίσης, το κλείσιμο των θρησκευτικών ναών ανά περιόδους και η απαγόρευση παρουσίας πιστών σ’ αυτούς φαίνεται να απειλούν το δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας, ειδικότερα όταν στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες παρέμειναν ανοιχτοί υπό όρους.

{4}{5} Συνεπώς, αυτές οι απαγορεύσεις είναι όντως αντισυνταγματικό καθώς σύμφωνα με το άρθρο 13 παρ. 2 του Συντάγματος «..τα σχετικά με την λατρεία της (θρησκείας) τελούνται ανεμπόδιστα εκτός αν προσβάλλονται η δημόσια τάξη ή τα χρηστά ήθη».

Για ακόμη μια φορά δε γίνεται αναφορά σε κανένα σημείο στην δημόσια υγεία και σε καμία περίπτωση η επίσκεψη των θρησκευτικών ναών, υπό όρους, δεν προσβάλλει τα χρηστά ήθη ή την δημόσια τάξη.

Τέλος, άλλος ένας προβληματισμός που επικρατεί το τελευταίο διάστημα σχετίζεται με το είδος των επιχειρήσεων που έκλεισαν, άνοιξαν, θα ανοίξουν και για εκείνες που παραμένουν ακόμη κλειστές. Σύμφωνα με το άρθρο 4 « όλοι οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του του νόμου και όλοι συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις απέναντι του νόμου».

Παρόλα αυτά, καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας οι επιχειρήσεις που υποχρεώθηκαν με κρατική εντολή να κλείσουν δεν είχαν την ίδια αντιμετώπιση. Τα εμπορικά καταστήματα, π.χ. άνοιξαν αρκετές φορές κατά την διάρκεια της τελευταίας καραντίνας σε αντίθεση με τα καταστήματα της εστίασης, τους κινηματογράφους, τα θέατρα και τα γυμναστήρια.

Επιχειρήσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να λειτουργήσουν όπως και τα εμπορικά καταστήματα υπό όρους.
Εν κατακλείδι, το Σύνταγμα είναι η πιο δυνατή δικλείδα ασφαλείας {2} στην διασφάλιση της σταθερότητας του πολιτεύματος αλλά και την εγγύηση της προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων έτσι ώστε να μην επαναληφθούν τα σφάλματα του παρελθόντος που στοίχισαν την αξιοπρέπεια ακόμη και τη ζωή κάποιων ανθρώπων.

Η αποκωδικοποίηση και η ερμηνεία του Συντάγματος, είναι μια σύνθετη διαδικασία που πολλές φορές μπορεί να φέρει σε αντιπαράθεση τους πιο ικανούς συνταγματολόγους.

Όπως φαίνεται και στο άρθρο, πολλές φορές κάποιες αποφάσεις όντως δεν συμβαδίζουν με το Σύνταγμα ενώ άλλες μπορεί να φαίνονται εκ πρώτης όψεως αντισυνταγματικές ενώ είναι σύμφωνες με αυτό. Υποχρέωση όλων είναι να είναι ενήμεροι για τα βασικά τους δικαιώματα, πράγμα που μπορεί να εξασφαλιστεί με την απόκτηση και μελέτη του Συντάγματος απ’ όλους τους πολίτες ανεξαρτήτως.

*Η Μαριά Τσάπο είναι απόφοιτη του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου

Πηγές

Σπύρος Βλαχόπουλος, 2017. Θεμελιώδη Δικαιώματα. Νομική Βιβλιοθήκη (1)
Σύνταγμα της Ελλάδος. Βουλή των Ελλήνων (2)
https://www.naftemporiki.gr/story/1685122/elas-apagoreuontai-mexri-tin-1i-febrouariou-oi-sugkentroseis-ano-ton-100-atomon (3)
https://www.pemptousia.gr/2020/12/i-klisti-nai-apiloun-tous-pistous-i-anichti-olous-tous-ious/ (4)
https://www.vaticannews.va/en/church/news/2021-01/covid-3rd-lockdown-churches-england-wales-northern-ireland-scotl.html (5)