Πως το Sofagate ανέδειξε το σεξισμό

Προ ημερών γιορτάσαμε σαν χώρα την επέτειο τον διακοσίων χρόνων από την κήρυξη της Ελληνικής επανάστασης του 1821. Αποτινάχθηκε ο τουρκικός ζυγός, ένας ζυγός τετρακοσίων χρόνων.

Γράφει ο Διονύσης Ακτύπης*

Ο αγώνας αυτός εμφορείτο φυσικά από τα υψηλά ιδεώδη της Γαλλικής επανάστασης (1789), –Liberté, égalité, fraternité– και αποτέλεσε σε συνδυασμό με την Αμερικανική επανάσταση, ή πόλεμος της Ανεξαρτησίας (1776), την απαρχή μίας νέας εποχής, αυτής των εθνικών κρατών, των ατομικών και των κοινωνικών δικαιωμάτων.

Ως πάρεργα των ως άνω είδαμε σταδιακά κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα έως και το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, μία-μία τις Ευρωπαϊκές Μοναρχίες να διαλύονται, να μεταλλάσσονται σε πιο Δημοκρατικά καθεστώτα ή ακόμα και να καταργούνται στο όνομα της Δημοκρατίας, των δικαιωμάτων και της αυτοδιάθεσης των λαών.

Σταδιακά, ολοένα και περισσότερες κατηγορίες ανθρώπων άρχισαν να διεκδικούν και να  αποκτούν δικαιώματα και να εξισώνονται με τους παραδοσιακά προνομιούχους (συνήθως λευκοί εύποροι άνδρες). Δικαιώματα υπέρ της φύσης, των ζώων, των παιδιών, της LGBT κοινότητας και φυσικά, απ’ τα πρώτα, αυτά των γυναικών.

​Τώρα, θα αναρωτηθείτε, τι σχέση έχει η παραπάνω ιστορική εισαγωγή με το sofagate και τον σεξισμό. Εκ πρώτης όψεως καμία, αλλά εάν το δείτε πάλι εκτός των αυστηρών πολιτικών όρων, θα διαπιστώσετε πως παρά την κοινωνική, οικονομική, τεχνολογική και πάσης φύσεως εξέλιξη που έχει επιδείξει ο σύγχρονος άνθρωπος, το περιστατικό αυτό αποδεικνύει πως οι αγώνες για μία πιο δίκαιη και ίση  κοινωνία δεν τελείωσαν.

Υπάρχει άραγε ακόμα σεξισμός στην Ελλάδα και στην Ε.Ε. μία ανάσα πριν τη συμπλήρωση του πρώτου τετάρτου του 21ου αιώνα;

Κατά την επίσημη επίσκεψη της Προέδρου της Κομισιόν (Ursula von der Leyen) με τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (Charles Michel) στον Πρόεδρο της Τουρκικής Δημοκρατίας (Recep Tayyip Erdoğan) έλαβε χώρα το περιβόητο Sofagate. Όλος ο Ευρωπαϊκός -και μη- Τύπος έσπευσε να σχολιάσει αρνητικά τη στάση της Τουρκίας που δεν σεβάστηκε το πρωτόκολλο και δεν έπραξε τα δέοντα, σε μία κίνηση που για πολλούς εκτός από το έντονο πολιτικό μήνυμα και διπλωματικό πονοκέφαλο, έχει και ένα άλλοεξίσου σημαντικό -αν όχι σημαντικότερο κατά την άποψη μου- σε συνδυασμό της αποχώρησης της Τουρκίας από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, τον σεξισμό, πάνω στον οποίο βασίζεται και η σημερινή συλλογική που είναι και ο βασικός προβληματισμός του γράφοντος.

Παρά το γεγονός πως η ισότητα των ανθρώπων κατοχυρώνεται πανταχόθεν και ποικιλοτρόπως από μία σειρά εθνικών (Σύνταγμα: Άρθρο 2 1. & Άρθρο 4 1.& 2.), ευρωπαϊκών (Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου Άρθρο 14 Απαγόρευση των διακρίσεων) και διεθνών συνθηκών (Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου Άρθρο 1 & Άρθρο 2), παρατηρείται εντόνως το φαινόμενο της διάκρισης εις βάρος των γυναικών, παρ’ ότι τις τελευταίες δεκαετίες έχουν συντελεστεί βήματα προόδου, η ισότιμη αντιμετώπιση των δύο φύλων δεν έχει εξασφαλιστεί, πράγμα το οποίο διαπιστώνεται καθημερινά σ’ όλες τις εκφάνσεις του βίου μας.

Ας πάρουμε όμως λίγο τα πράγματα απ’ την αρχή, ο λόγος που ο σεξισμός είναι τόσο έντονος ακόμα και στις μέρες μας, έστω και συγκεκαλυμμένος, οφείλεται στις βαθιές και φαλλοκρατικές αντιλήψεις της κοινωνίας. Για πολλούς αιώνες, οι γυναίκες ήταν απλά μέσα αναπαραγωγής και υπηρετικό προσωπικό. Με τη Βιομηχανική επανάσταση (18ος – 19ος αιώνας), οι γυναίκες άρχισαν να μπαίνουν μαζικά στη παραγωγή και την έμμισθη εργασία, πράγμα που σταδιακά τις οδήγησε σε κάποια οικονομική ανεξαρτησία, και λέμε κάποια γιατί ακόμα και τότε το εισόδημα τους ήταν στη διάθεση του συζύγου, πατέρα, αδελφού. Με την πάροδο των χρόνων και τον εκδημοκρατισμό των κοινωνιών ολοένα και περισσότερα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά δικαιώματα παραχωρούνται στις γυναίκες με γνώμονα την επίτευξη της ισότητας των δύο φύλων, αλλά στην ουσία τους, αυτά ταμέτρα  αποτελούν μέρη της εξίσωσης της ανισότητας δεν προέρχονται από τη δομική αλλαγή της νοοτροπίας, αλλά ως παρακλάδι της εξέλιξης και της ειρηνικής συνύπαρξης μαζί τους. Δηλαδή, η παραχώρηση των δικαιωμάτων αυτών ναι μεν καλύπτονται από ένα ευρύ νομικό και κανονιστικό πλαίσιο το οποίο προάγει την ισοτιμία και την ισονομία, αλλά τις περισσότερες φορές μόνον στα χαρτιά, αφού δεν τα λαμβάνουν και τόσο υπόψιν. Είναι κάτι σαν το Σύνταγμα Συνάλλαγμα του 1844 και σαν τη Magna Charta του 1215, που ναι μεν αποτελούν σημαντικές και ριζικές εξελίξεις, αφού αναγνωρίζουν δικαιώματα στους πολίτες, στην ουσία όμως πιο πολύ καθησύχαζαν συνειδήσεις παρά επιτυγχάνουν την ίση μεταχείριση τους.

​Μία γυναίκα στη σημερινή εποχή είναι αντιμέτωπη με πολλαπλούς κοινωνικούς και δυσανάλογα πιεστικούς ρόλους, οι οποίοι της έχουν αποδοθεί κυρίως λόγω των παλαιότερων προτύπων και προσδοκιών των ανδρών. Η σύγχρονη γυναίκα πρέπει να είναι μητέρα, σύζυγος, επαγγελματίας, ανεξάρτητη, έξυπνη, θελκτική και sexy. Επίσης, πρέπει να είναι σε θέση να υποστηρίζει το σύντροφό της αδιάλειπτα τόσο στα θέλω του όσο και στις επιδιώξεις του, ακόμα και εάν αυτό σημαίνει πως η ίδια πρέπει να κάνει πίσω στα θέλω, στους στόχους και στα όνειρα της.
Ακόμα και Ιερά κείμενα τοποθετούν τη γυναίκα σε υποδεέστερη θέση αφού «Αἱ γυναῖκες ὑποτάσσεσθε τοῖςἀνδράσιν, ὡς ἀνῆκεν ἐν Κυρίῳ», με πολλούς να θεωρούν ακόμα πως πρέπει «Ἡ δέ γυνή ἵνα φοβῆται τόν ἄνδρα».

Προς ενίσχυση των παραπάνω, θα πρέπει να αναφερθεί πως σύμφωνα με τον δείκτη ισότητας φύλων της Ε.Ε., η χώρα μας συγκεντρώνει το ποσοστό του 52,2%  στο γενικό δείκτη, το 27% στην ισχύ, το 64,4% στην εργασία και το 72,5% στην κατοχή πλούτου, έναντι των ευρωπαϊκών μέσο όρων που είναι αναλογικά 67,9%, 53,5%, 72,2%  και 80,6%. Στην περίπτωση των ζευγαριών, είναι πολύ πιο πιθανό μία μητέρα να μην εργάζεται (45%) εν αντιθέσει με τον πατέρα (22%), ενώ σύμφωνα με την ίδια έρευνα, μία μόνη μητέρα απειλείται από τη φτώχεια περισσότερο απ’ ότι ένας μόνο πατέρας (33%-19%).
​Στην περίπτωση τώρα της Ευρώπης (σε πολιτικό επίπεδο), πρέπει να αναφέρουμε πως και εκεί οι γυναίκες αποτελούν συντριπτική μειοψηφία, αφού καταλαμβάνουν μόλις πέντε από τις εικοσιεννέα θέσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και αποτελούν το ⅓ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Πέραν βέβαια του πολιτικού και διοικητικού στίβου, οι γυναίκες έρχονται αντιμέτωπες και με μία σωρεία άλλων, εν συγκρίση με τους άνδρες, ρατσιστικών ή δυσμενών συμπεριφορών εξαιτίας του φίλου τους όπως:

Αν παρ’ όλα αυτά υπάρχει κάποιος όπου εξακολουθεί να θεωρεί τις ως άνω αναφορές, απλούς αριθμούς και πως η διάκριση φύλου είναι απλά ένα κατάλοιπο στο νου των γυναικών, ας κάτσει να αναλογιστεί τα χρώματα, τα παιχνίδια και τις συμπεριφορές που έχουν ως αποδέκτες τους τα παιδιά καθαρά και μόνον λόγω φύλου. Το μπλε για τα αγόρια και το ροζ για τα κορίτσια. Αυτοκίνητα και εργαλεία για τα αγόρια, κούκλες και οικιακά σκεύη για τα κορίτσια.

​Όλα αυτά και πολλά ακόμα περιστατικά, στατιστικά και γεγονότα, άλλοτε γνωστά κι άλλοτε άγνωστα, συμβάλλουν στη διαιώνιση της ανισότητας των φύλων εις βάρος των γυναικών, την καλλιέργεια εσφαλμένων κοινωνικών προτύπων και τη διατήρηση του ρατσισμού.  

Αν κάποια στιγμή θέλουμε να γίνουμε κάτι ανώτερο απ’ αυτό που είμαστε τώρα, δίποδα ζώα, και να φτάσουμε εκτός από το κατ’ εικόνα και το καθ’ ομοίωσιν, καλό είναι να πάψουμε τη συντήρηση της έμφυλης βίας και κάθε άλλης μορφής βίας γιατί ο άνθρωπος δεν γεννήθηκε για να μισεί, αλλά για να αγαπά και να αγαπιέται.

*Ο Διονύσης Ακτύπης είναι Απόφοιτος Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών